Κριτική του Χρύσανθου Χρυσάνθου για το βιβλίο της Μαρίας Κληρίδη

 

Τίποτε στη ζωή δεν είναι δεδομένο. 

Ούτε καν το γάλα δεν το βρίσκεις κάθε πρωί πάντοτε στην ίδια θέση στο ψυγείο. 

Ακόμη κι αυτό μπορεί να σου επιφυλάσσει εκπλήξεις, ευχάριστες ή δυσάρεστες. Ανοίγεις την πόρτα του ψυγείου και διαπιστώνεις ότι το μπουκάλι είναι άδειο ή το γάλα ληγμένο. 

Και οι σχέσεις των ανθρώπων μπορεί να είναι ληγμένες, αλλά και πάλι, υπάρχει πιθανότητα να αποκατασταθούν και να ανανεωθούν.

Τίποτε στη ζωή δεν είναι όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως. 

Αυτή η προσέγγιση της ζωής είναι ο κεντρικός άξονας της συλλογής διηγημάτων της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη «Με το χρώμα των ματιών».

Τα διηγήματα της Μαρίας έχουν απροσδόκητη πλοκή και είναι γεμάτα από ανατροπές. 

Δεν ξενίζει τον αναγνώστη αυτό το χαρακτηριστικό τους. 

Αντιθέτως αποτελεί ερέθισμα για να συνεχίσει την ανάγνωση, αφού το τέλος του διηγήματος δεν είναι προδιαγεγραμμένο και προκαθορισμένο, ούτε και προβλέψιμο. Αυτό ακριβώς καθιστά συναρπαστικά τα διηγήματα της Μαρίας.

Διαβάζοντας, τα διηγήματα της Μαρίας, το λιγότερο που σε απασχολεί είναι το τι θα γίνει στο τέλος. 

Γιατί σημασία έχει το ταξίδι παρά ο τελικός προορισμός.

Στον αναγνώστη εναπόκειται να αξιολογήσει τις συμπεριφορές των ανθρώπων που πρωταγωνιστούν στα δρώμενα των διηγημάτων «Με το χρώμα των ματιών». Εξού και ο τίτλος της συλλογής. 

Επαφίεται στον αναγνώστη να πλάσει τις ιστορίες κατά τη βούλησή του.

Ο αναγνώστης του βιβλίου μυείται σε αυτή την προσέγγιση της συγγραφέα από το πρώτο κιόλας διήγημα της συλλογής, που φέρει τον τίτλο «Το κουτί με τις καραμέλες». 

Καλείται ο αναγνώστης να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη αποστασιοποιημένα, μέσα από ένα άλλο πρίσμα, πέρα από εκείνο στο οποίο συνήθισε. 

Αυτογνωσία είναι το ζητούμενο, «γνώθι σαυτόν». 

Το εισαγωγικό διήγημα της συλλογής δεν έχει κάποια συγκεκριμένη κατάληξη. 

Αντιθέτως, παρατίθενται διάφορες εκδοχές για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η σχέση μεταξύ της Ελένης και του Ορέστη, των κύριων πρωταγωνιστών του διηγήματος. 

Όπως και όλη η ζωή μας, έτσι και τα διηγήματα της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη παλινδρομούν μεταξύ του φαίνεσθαι και του είναι, μεταξύ έρωτα και μίσους, αφοσίωσης και προδοσίας. 

Οι ιστορίες της συλλογής αντλήθηκαν από την καθημερινότητα. 

Κι αυτό  απαιτεί ιδιαίτερο τρόπο θέασης του μικρόκοσμου που μας περιβάλλει.

Σας υπενθυμίζω αυτό που ανέφερε η Ελένη Καζαντζάκη στο βιβλίο της «Ο ασυμβίβαστος» για τον σύντροφο της ζωής της, Νίκο Καζαντζάκη.

«Πήγαινα εγώ στην ψαραγορά, λέει η Ελένη Καζαντζάκη, και επέστρεφα στο σπίτι με γεμάτο το καλάθι μου από ψάρια. Πήγαινε ο Νίκος στη λαϊκή αγορά και επέστρεφε στο σπίτι με το καλάθι του γεμάτο ιστορίες, για τα όσα είδε και τα όσα άκουσε εκεί».

Αυτό είναι το κυριότερο προτέρημα για κάποιον που θέλει να γίνει ή που θέλει να λέγεται συγγραφέας. Να έχει τις κεραίες του ανοικτές, να παρατηρεί, να βλέπει πίσω από τα επιφαινόμενα. 

Γιατί τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Τι είναι αλήθεια και τι ψέμα; 

Ο καθένας κρίνει, ανάλογα από το πώς βλέπει τα πράγματα, μέσα από τις δικές του εμπειρίες και προσωπικά βιώματα... 

Το εύρος των προβληματισμών και των ενδιαφερόντων της συγγραφέα σκιαγραφείται από το γεγονός ότι στη συλλογή περιλαμβάνονται διηγήματα διαφόρων ειδών, αισθηματικά, κοινωνικά, αστυνομικά, πολιτικά.

Οι πρωταγωνιστές των διηγημάτων της Μαρίας δεν είναι μονοδιάστατοι. 

Δεν μπορείς να τους χαρακτηρίσεις με μια λέξη, γιατί είναι πολυσύνθετες προσωπικότητες. 

Εξάλλου το είχε πει και ο μέγας αναλυτής της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, ο Ρώσος συγγραφέας Φιοντόρ Ντοστογιέφκσι: 

Ο άνθρωπος είναι παράξενα καμωμένος. Μπορεί να συνδυάζει μέσα του το πιο αγνό και το πιο θείο με το πιο χαμερπές και το πιο ποταπό, είχε επισημάνει ο Ντοστογιέφσκι. 

Εξαρτάται, λοιπόν, από τον καθένα τι θα αναδείξει με τις συμπεριφορές του: πώς θα καθηλώσει ένστιχτα και θα τιθασεύσει πειρασμούς, πώς θα εκδηλώνει τις θετικές πτυχές της ψυχοσύνθεσής του.

Στα διηγήματα της συλλογής δεν υπάρχει απόλυτος διαχωρισμός, από τη μια οι καλοί κι από την άλλη οι κακοί. Δεν διακρίνονται οι άνθρωποι σε αρνιά και ερίφια. 

Ο καθένας έχει τις αδυναμίες του και τα προτερήματά του. 

Η πορεία της ζωής του καθενός αποτελεί κράμα συγκυριών και προσωπικών επιλογών, όπως προκύπτει από τις ιστορίες που αφηγείται η συγγραφέας.

Πρωταγωνιστές στα διηγήματα της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. 

Κι όπως τόνισε ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας, ο Άντον Τσέχοφ, «είναι ευκολότερο να γράψεις για τον Σωκράτη, παρά για μια νεαρή κοπέλα ή για έναν μάγειρα». 

Για να το πει αυτό ο Τσέχοφ κάτι ήξερε, καθόσον θεωρείται αρχιμάστορας στο λογοτεχνικό είδος που ονομάστηκε διήγημα.

Η γραφή της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη είναι λιτή και απέριττη. Περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα για την κατανόηση της πλοκής. 

«Η τέχνη να γράφεις είναι η τέχνη να συντομεύεις». Κι αυτό το είχε πει ο Τσέχοφ. 

Απουσιάζουν από τα διηγήματα της Μαρίας επιτηδευμένες περιγραφές τοπίων και ανθρώπων με περιττές λεπτομέρειες. 

Αυτό προσδίδει δυναμισμό στην αφήγηση της συγγραφέα και δεν αφήνει την προσοχή του αναγνώστη να εκτραπεί από την ουσία.

Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑ

Στη λιτή αφήγηση της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη ήρθε και έδεσε η εξίσου λιτή καλλιτεχνική διαμόρφωση του βιβλίου από τον Πέτρο Παπαπέτρου. 

Ο αγαπητός φίλος, και γνωστός σε όλους γελοιογράφος και γραφίστας, προσέγγισε το βιβλίο με την ίδια φιλοσοφία. 

Αποφεύγοντας περιττά διακοσμητικά στοιχεία, ο Πέτρος ανέδειξε τα κείμενα της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη. Σε αυτό έγκειται και η καλαισθησία του βιβλίου.

ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ

Το ίδιο ισχύει και για το εξώφυλλο, που αποτελεί τον μεγάλο πονοκέφαλο για κάθε έκδοση. 

Έκαναν διάφορες σκέψεις ο Πέτρος και η Μαρία. Ίσως αυτό, ίσως το άλλο; Μήπως έτσι, μήπως αλλιώς; 

Κι όπως συμβαίνει συχνά, εμφανίστηκε ο από μηχανής Θεός για να δώσει τη λύση. 

Σε αυτή την περίπτωση ήταν το σχέδιο της Μαρίας Καθητζιώτη, που εκφράζει απόλυτα το περιεχόμενο της συλλογής διηγημάτων. 

Δυο μάτια να σε κοιτάζουν και να σε καλούν να ξεδιαλύνεις την εικαστική σύνθεση, τα χείλη, τα ρουθούνια, τα σπίτια, τους τρούλους, το ρυάκι. 

Και να σκέφτεσαι πόσο μπερδεμένη είναι η ζωή... 

Αλλά μέσα από τον προβληματισμό προσπαθείς να βρεις άκρη, να αντιληφθείς και να αξιολογήσεις τι είναι τι - και ποιος είναι ποιος...

Τα διηγήματα της Μαρίας Λεβέντη Κληρίδη έχουν κάτι να πουν στον αναγνώστη που ψάχνεται, που δεν θεωρεί τα πάντα δεδομένα και αναλλοίωτα, μονοσήμαντα και στατικά.

Αν δεν αρέσκεστε στα βιβλία βίπερ, αλλά προτιμάτε το κάτι διαφορετικό, διαβάζοντας το βιβλίο της Μαρίας δεν θα χάσετε τον χρόνο σας.

Όταν συναντηθήκαμε για πρώτη φορά με τη Μαρία, το πρώτο πράγμα που έθεσε ήταν το ερώτημα κατά πόσο άξιζαν τα διηγήματά της να δουν το φως της δημοσιότητας. 

Μου προξένησε θετική εντύπωση αυτό. Σκέφτηκα ότι θα είχα να κάνω με άνθρωπο σεμνό. 

Άλλοι επίδοξοι συγγραφείς συμπεριφέρονται με αλαζονεία και έπαρση, θεωρώντας ότι είναι οι νέοι Καζαντζάκηδες και ότι όλοι πρέπει να υποκλιθούν στο αδιαμφισβήτητο ταλέντο τους. 

Ίσως γι' αυτό πολλές φορές οι κριτικοί λογοτεχνίας είναι αυστηροί έως και ισοπεδωτικοί, ρίχνοντας στην πυρά, δικαίως αλλά και αδίκως, πλείστες εκδόσεις επίδοξων ποιητών και πεζογράφων. 

Την καλύτερη απάντηση την έδωσε και πάλι ο Τσέχοφ, ο οποίος είπε, σε ελεύθερη κυπριακή μετάφραση: «Αν εκρόνουμουν τους κριτικούς, τωρά ήταν να 'μουν πεσμένος σε ένα χαντάτζι, σκνίπα στο μεθύσι».

Όταν κάνεις την πρώτη του εκδοτική απόπειρα και έχεις συναίσθηση του τι σημαίνει αυτό, είναι φυσικό να σε διακατέχει κάποια ανησυχία για την ανταπόκριση που θα έχει. 

Γι' αυτό και χρειάζεται τόλμη να δώσεις στη δημοσιότητα τις σκέψεις σου, τις ιστορίες σου, τα βιώματά σου, τα οποία κατέγραψες στο χαρτί και έχεις κλεισμένα στο συρτάρι. 

Ουσιαστικά ανοίγεις τις πύλες της ψυχής σου.

Η Μαρία Λεβέντη Κληρίδη έκανε αυτό το τολμηρό βήμα και τη συγχαίρω γι' αυτό.

Κι επίσης, θέλω να σε ευχαριστήσω, αγαπητή μας Μάρω, που μας εμπιστεύτηκες μαζί με τον Πέτρο Παπαπέτρου, να επιμεληθούμε την έκδοση των διηγημάτων σου. Ήταν ευχάριστη και παραγωγική η συνεργασία μαζί σου.

Καλοτάξιδο το βιβλίο σου, Μάρω, και εύχομαι να συνεχίσεις την ενασχόλησή σου με τη λογοτεχνία, ώστε να μας χαρίσεις κι άλλες εκδόσεις. 

Πιστεύω ότι έχεις ακόμη πολλές ιστορίες μέσα το καλάθι των βιωμάτων σου.

Σας ευχαριστώ.

Χρύσανθος Χρυσάνθου

Το βιβλίο μπορεί να το προμηθευτεί κάποιος από το βιβλιοπωλείο Σολώνειον στην Κύπρο ή στέλνοντάς email στο maria.klerides@hotmail.com.  Το κόστος είναι 10 ευρώ.

Comment with Facebook